Niedokrwistość to termin określający różnorodną grupę stanów chorobowych o rozmaitych przyczynach, mechanizmie powstawania, morfologii krwinek i nasileniu, posiadających wspólny mianownik – obniżenie stężenia hemoglobiny we krwi oraz zmianach czynnościowych w układzie czerwonokrwinkowym. Podstawowym badaniem diagnostycznym w tym przypadku będzie więc po prostu morfologia krwi. To badanie mimo, że często bagatelizowane, jest tanie (ok 5-10zł) i daje nam naprawdę sporo informacji chociażby o stanie naszego odżywienia!

Po co nam w zasadzie prawidłowa morfologia oraz sprawne wytwarzanie krwi? Krew odpowiada za obieg w organizmie tego co niezbędne (tlenu, makroskładników pokarmowych więc energii, witamin, minerałów, hormonów) oraz wymianę za zużyte substancję (dwutlenek węgla, toksyny itd.). To także nasz układ odpornościowy (największa rola krwinek białych)! Odpowiada za utrzymanie temperatury ciała oraz pH organizmu, proces krzepnięcia (największa rola płytek krwi) i przekazywanie informacji z punku A do B przy pomocy hormonów czy enzymów. No i funkcja transportowa! Tlen dwutlenek węgla, składniki pożywienia, hormony i inne.

Jeżeli Twoja dieta nie będzie odżywcza i wystarczająco bogata w składniki niezbędne do produkcji krwi, możesz mieć pewność, że w końcu dojdzie u ciebie do ujawnienia się problemów z produkcją krwi – z pustego i Salomon nie naleje! Brak cegieł do budowy muru bo oszczędzasz na materiałach? Solidnego domu z pustaków nie postawisz! Ponad to potrzebujesz także sprawnego trawienia oraz „zdrowych” jelit, które sprawnie będą wchłaniać zjedzone składniki odzywcze. Bez tego nie odzywi cię nawet najlepiej zbilansowana dieta na świecie.

Do tworzenia się krwi najbardziej potrzebujemy:

• aminokwasów
• węglowodanów
• tłuszczów
• żelaza (buduje hemoglobinę, główny składnik krwinki czerwonej)
• witamin B12 (do wytwarzania hemu), B6 (wytwarzanie hemu, przyswajanie żelaza), C (wchłanianie żelazo, wytwarzanie RBC), E (chroni RBC przed rozpadem), kwasu foliowego i folianów
• miedzi, cynku, manganu, kobaltu (stymuluje powstawanie erytropoetyny)
• antyoksydantów

Niedobory powyższych manifestują się najczęściej dopiero po latach dopiero gdy zupełnie wyczerpią się możliwości odzysku przez organizm tych składników. Wówczas odchylenia od normy widać w wynikach badań  lub rozpoczyna się już proces choroby.

Niedokrwistośc prowadzi do niedotlenienia komórek, a przez to do ich coraz gorszej pracy oraz niedożywienia. Dalej – obciążony układ sercowo-naczyniowy (serce musi pompować więcej krwi) i pogorszonej pracy praktycznie każdego narządu. Samopoczucie? Jesteśmy osłabieni, bez energii, werwy, łatwo się męczymy, problemy z koncentracją oraz pamięcią, nadmierna senność. Może prowadzić do rozwoju depresji. Jest to więc poważne schorzenie, a stwierdzenie „Taki Twój urok” jest tutaj delikatnie mówiąc sporą ignorancją.

Ze względu na cykliczne zmiany związane z miesiączkowaniem kobiety narażone są bardziej. Mitem jest jednak pogląd, że chorują jedynie osoby szczupłe. Osoby z nadwagą bardzo często bywają bowiem niedożywione (dieta wysokokaloryczno choć niskoodżywcza), a dodatkowo tkanka tłuszczowa wydziela całą masę prozapalnych substancji.

I. NIEDOKRWISTOŚĆ Z NIEDOBORU ŻELAZA (SYDEROPENICZNA)

Żelazo jest składnikiem koniecznym do produkcji krwi. Buduje ono hemoglobinę oraz wchodzi w skład wielu enzymów potrzebnych do oddychania. Większość żelaza we krwi związana jest z hemoglobiną, a ok 1/4 odłożona jest pod postacią ferrytyny głównie w wątrobie (to taki magazyn Fe). By przyswoić żelazo z pożywienia musimy mieć odpowiednio niskie pH żołądka oraz sprawne kosmki jelitowe (proces trawienia i wchłaniania). Za transport żelaza po organizmie odpowiada białko transferryna. Przy przyswajaniu żelaza bardzo pomocna jest witamina C oraz kwas solny w żołądku. Warto więc źródła żelaza łączyć ze źródłami witaminy C oraz wspomagać się ziołami stymulującymi wytwarzanie kwasu solnego. Jeżeli macie z kolei za niski poziom żelaza, jego źródeł pokarmowych nie łączcie ze zbożami, pełnoziarnistymi produktami, strączkami, orzechami, źródłami wapnia, winem, kawą i herbatą bo fosforany, fityniany oraz taniny i garbniki w nich zawarte utrudniają jego wchłanianie. Najlepsze źródła żelaza hemowego (zwierzęce, najlepiej przyswajalne) to wątróbka, jaja, czerwone mięso, małże. Roślinne (niehemowe, gorzej przyswajalne) to pokrzywa, nać pietruszki, szpinak, buraki, komosa ryżowa, kasza gryczana, jarmuż, brokuł, brukselka.

Prawidłowo nasze zapasy żelaza w organizmie powinny starczyć nawet na 4-6 lat! Więc jeżeli w Twoich wynikach badań widać już niedobory tego składnika możesz mieć pewność, że trwają one już od dawna.

PRZYCZYNY:

1. Dieta uboga w źródła żelaza (często źle zbilansowana dieta wegetariańska i wegańska)
2. Dieta obfita w produkty upośledzające jego przyswajanie czy popijanie posiłków kawą czy herbatą
3. Zaburzone wchłanianie żelaza w jelitach mimo źródeł w diecie (helicobacter p., dyspepsja żołądka, zespół złego wchłaniania, dysbiozy jelitowe, SIBO, IBS, choroby organiczne jelit, celiakia)
4. Operacja zmniejszenia żołądka
5. Dieta zbyt nisko kaloryczna
6. Utrata żelaza spowodowana np. miesiączkami, porodem, przewlekłe oddawanie krwi, operacje, krwawienia w przewodu pokarmowego (rak, wrzody, żylaki odbytu, zapalenia jelit, podrażnienia, guzki krwawnicze odbytu).
7. Niedoczynność tarczycy

OBRAZ WYNIKÓW BADAŃ:

• Obniżone hemoglobina, hematokryt, erytrocyty
• Obniżone wskaźniki czerwonokrwinkowe MCV, MCH, MCHC
• Obniżone retikulocyty (poza przyczyną krwawienia)
• Podwyższone RDW
• Obniżony poziom żelaza <30ng/dl
• Obniżona ferrytyna w surowicy <15 (czyli pusty też magazyn)
• Podwyższona transferryna (wzrasta przy braku żelaza by jak najszybciej transportować je tam gdzie jest najbardziej potrzebne gdy tylko pojawi się ono w krwiobiegu)
• Podwyższony TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza)

Uwaga! Prawidłowy poziom żelaza we krwi lub nawet niewielki nadmiar nie świadczy o tym, że mamy go pod dostatkiem. By rzeczywiście określić czy jego poziom w organizmie jest prawidłowy zbadaj też przynajmniej ferrytynę. Gdy żelazo jest ok, a ferrytyna nisko oznacza to, że nasz magazyn żelaza jest pusty. Z doświadczenia wiem, że problem z za niskim poziomem ferrytyny we krwi lub blisko dolnej granicy normy jest bardzo powszechny (powinniśmy dążyć do min 50). Uwaga także na jej nadmiar! Tak jak i przeładowanie żelazem (które to w nadmiarze jest toksyczne) bywa bardzo groźne i może świadczyć o chorobie oraz ostrym stanie zapalnym.

II. NIEDOKRWISTOŚĆ Z NIEDOBORU B12 i/lub kwasu foliowego, MEGALOBLASTYCZNA

B12

Bez B12 nasze krwinki nie potrafią dojrzewać, a erytroblasty (komórki z których powstają erytrocyty) nie mogą się dzielić. W stanach silnych niedoborów erytrocyty są po prostu upośledzone i mają nienaturalnie duży kształt (komórki nie dzielą się odpowiednio stąd nadmiar cytoplazmy i zawartej w nich hemoglobiny). Duże krwinki słabo „przeciskają się” przez sieci naczyń włosowatych w mikrokrążeniu więc łatwo tu o niedotlenienie (drętwienia rąk czy nóg, uczucie zimna).

Witaminę B12 znajdziemy JEDYNIE w źródłach pochodzenia zwierzęcego. Do jej prawidłowego wchłaniania ponownie niezbędne jest odpowiednio niskie pH w żołądku oraz zdrowe jelita. Jedynie przy pH 1-3 żołądka wytwarzany jest tam tzw. czynnik wewnętrzny niezbędny do wiązania B12. W takim kompleksie wędruje do jelit i przy prawidłowym stanie kosmków – wchłania się do krwiobiegu gdzie pędzi do magazynu w wątrobie, a dalej bierze udział w wytwarzaniu krwi. Masz za wysokie pH? Zapomnij o sprawnym wchłanianiu! Prawidłowe zapasy B12 starczają na ok 2-3 lata. Jeżeli w wynikach masz niedobory – to efekt kiepskiego odżywienia trwającego już od dawna!

PRZYCZYNY:

1. Helicobacter pylori – niszczy błonę śluzową żołądka więc i komórki okładzinowe które to wytwarzają czynnik wewnętrzny. Wówczas nawet przy diecie obfitej w B12 szybko nabawisz się niedoborów. Zastanów się w takim wypadku nad suplementacją B12 podjęzykowo.
2. Za wysokie pH żołądka (np. przez nadużywanie leków z grupy IPP – Omeprazol, Polprazol itd. oraz z grupy H2 blokerów jak Ranigast czy neutralizujących sok żołądkowy – Rennie)
3. Za mało źródeł w diecie – dieta wegetariańska, wegańska, bezmięsna źle zbilansowana
4. Dysbiozy jelitowe oraz choroby organiczne i czynnościowe jelit wpływające na pogorszone wchłanianie
5. Zakażenia bakteryjne lub pasożytnicze

OBRAZ WYNIKÓW BADAŃ

• Obniżona hemoglobina, hematokryt oraz erytrocyty
• Podwyższone MCV (makrocytoza) oraz MCH i MCHC (inaczej niż przy niedoborach w anemii z niedoboru żelaza)
• Obniżone retikulocyty
• Stężenie B12 poniżej 100pmol/l
• Stężenie kwasu foliowego w surowicy poniżej 5mg/l
• Warto zbadać czy nie toczy się proces autoimmunologi skierowany na żołądek – zbadaj p/c przeciwko: komórkom okładzinowym antyPC oraz  czynnikowy Castla – antyIF

W przypadku każdej niedokrwistości, którą ciężko wyleczyć i dojść do przyczyny problemu warto zbadać szpik kostny bowiem to w nim powstają składniki do wytworzenia krwi. Konieczna może być też wizyta u hematologa, być może badanie mielogram, które pokaże skąd bierze się problem. Pamiętaj, że jeżeli nie dojdziesz do przyczyny (a nie zawsze jest nią małoodżywcza dieta) możesz nie poradzić sobie zmieniając jedynie nawyki żywieniowe.

KWAS FOLIOWY

By wytwarzać krew oraz  możliwy był podział DNA potrzebujemy także kwasu foliowego, a konkretnie folianów. W żywności znajdziemy ponad 40 ich rożnych form, a ich głównym źródłem są zielone warzywa. Jeżeli suplementujesz się tym składnikiem, wybierz aktywna formę kwasu foliowego czyli 5MTHF! Prawidłowy poziom w organizmie starcza na ok 4 miesiące. A gdy już dochodzi do niedoborów nasz szpik kostny nie potrafi bez niego po prostu wytwarzać krwi – gotowy przepis na niedokrwistość oraz upośledzenie funkcji krwi

DIETA

Warto by dieta była obfita  w źródła żelaza, najlepiej hemowego czyli ze źródeł zwierzęcych (jest zdecydowanie lepiej przyswajalne) czyli np. w żółtka jaj, podroby (wątróbka!!), czerwone mięso. To niepodważalna czołówka w kwestii żelaza i witamin z grupy B. Podroby to ich bomba . Nie dasz rady z wątróbką? To może chociaż pasztet z jej dodatkiem? Jest przepyszny! Ach i pamiętaj że stek spalony na wiór czy każda zbyt gwałtowna i drastyczna obróbka termiczna mięsa narobi więcej szkody niż pożytku.  Do tego źródła folianów, chlorofilu, przeciwutleniaczy, B12 (jedynie w produktach odzwierzęcych) witaminy C (ta paprawia wchłanianie żelaza) czyli w zielone warzywa, sałaty, owoce bogate w witaminę C, zupy kremy, surówki, sałatki. Dobrym pomysłem będzie więc śniadanie z jajkami i warzywami, obiad z podrobami czy czerwonym mięsem (niewielka i delikatna obróbka termiczna) oraz przekąska w postaci koktajlu warzywno-owocowego lub soku do którego możesz wrzucić nać czy jarmuż.

• Warzywa – świetnie sprawdzi się tu burak, marchew, pietruszka, kapusty, selery, szpinak, jarmuż, botwina, pokrzywy, brokuł, brukselk, papryki, a oraz zioła jak bazylia, kolendra czy mięta
• Możesz też wspomóc się sokiem 100% z aronii, rokitnika, porzeczki,  czy czarnego bzu, pokrzywy, aloesu. Uważaj jednak na dodatek cukru i nie nadużywaj ich!
• Świetnym pomysłem będzie też popijanie domowych, długo gotowanych bulionów (nawet do 12h) na kościach i różnych rodzajach mięs! Warto zrobić go sporo i zamrozić.

Przepis na Smoothies?

• Woda mineralna lub mleko kokosowe
• pęczek pietruszki
• jarmuż/szpinak
• sok z limonki/cytryny
• pół banana
• seler naciowy
• siemię lniane/olej lniany łyżeczka oliwy z oliwek

Lub:

• maliny
• awokado
• cytryna
• nać pietruszki
• gruszka
• woda mineralna

A może coś z buraków?

• szklanka zakwasu buraczanego
• woda mineralna
• mały ząbek czosnku
• sól, pieprz, majeranek

Co jeszcze?

• Staraj się jeść w spokoju i dokładnie przeżuwac każdy kęs! Nie śpiesz się. Sprawne trawienie zaczyna się już w jamie ustnej.
• Zadbaj o odpowiednie pH żołądka. Może warto 10-15 min przed posiłkiem pić wodę z ocetem jabłkowy  lub z solą himalajską, wspomagać się gorzkimi ziołami czy kroplami żołądkowymi, Amolem czy olejkiem miętowym – to stymuluje wytwarzanie kwasu solnego
• Zastanów się czy Twoje jelita pracują sprawnie bo to warunkuje prawidłowe wchłanianie. Może warto wspomóc się probiotykami  choć tutaj przyda się pomoc dietetyka przy ich doborze i obserwacje